Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, obchodzony 24 marca, jest wyrazem hołdu dla tych, którzy w trudnym okresie okupacji niemieckiej, mimo grożącej kary śmierci, zdecydowali się pomóc współobywatelom narodowości żydowskiej.
Tysiące naszych rodaków zaangażowało się w pomoc Żydom. Tylko niewielka część z nich została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Dzięki poświęceniu Polaków śmierci z rąk okupantów uniknęło kilkadziesiąt tysięcy Żydów. Około tysiąc z pomagających zapłaciło za swój heroizm życiem.
W gronie tych, którzy – mimo wielu przeciwieństw – pomagali Żydom, byli Wiktoria i Józef Ulmowie z Markowej na Podkarpaciu. W nieludzkich czasach zachowali człowieczeństwo.
24 marca 1944 r. w Markowej k. Łańcuta doszło do zbrodni, która stała się symbolem niemieckich represji stosowanych wobec Polaków pomagających Żydom. W wyniku donosu granatowego policjanta, Niemcy zjawili się w gospodarstwie Wiktorii i Józefa Ulmów, którzy wychowywali sześcioro dzieci i niebawem spodziewali się narodzin kolejnego. Ukrywali też ośmioro Żydów. Wszyscy zostali zamordowani na miejscu.
W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie otrzymali pośmiertnie tytuł „Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata”. 15 lat później prezydent Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a ich imieniem nazwano pierwsze w Polsce Muzeum Polaków Ratujących Żydów, otwarte 17 marca 2016 r. W uchwale towarzyszącej jego otwarciu Sejm podkreślił, że „hołd dla sprawiedliwych Polaków jest jednocześnie wyraźnym przypomnieniem całemu światu, że w odróżnieniu od okupowanej zachodniej Europy na ziemiach polskich za nawet najmniejszą pomoc Żydom groziła kara śmierci”.
10 września 2023 roku odbyła się beatyfikacja Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich siedmiorga dzieci. Uroczystość, która miała miejsce w Markowej, zwieńczyła trwający 20 lat proces beatyfikacyjny i była jednym z największych wydarzeń o charakterze religijnym w Polsce ostatnich lat, ale także wydarzeniem szczególnym dla pamięci o wszystkich Polkach i Polakach, którzy w latach okupacji niemieckiej doświadczyli najcięższej z represji – kary śmierci za udzielenie Żydom pomocy. Józef i Wiktoria Ulmowie to dziś najbardziej znane ofiary tego nazistowskiego prawodawstwa, a ich historia należy do najsłynniejszych spośród wszystkich Polaków uhonorowanych tytułem Sprawiedliwy wśród narodów świata.
Pamięć o tych wielkich Polakach nie może pozostać bez echa w naszej szkole, która hołduje tradycyjnym wartościom etycznym i moralnym, wychowuje w duchu niesienia pomocy w zdrowiu, chorobie, w stanie zagrożenia życia oraz realizuje wychowanie patriotyczne.
Z tej okazji na szkolnym korytarzu pojawiła się okolicznościowa gazetka, a słuchacze mieli okazję obejrzeć przygotowany przez naszą szkołę film poświęcony pamięci Polaków ratujących Żydów na Podkarpaciu- otrzymał on wyróżnienie w konkursie „Ci którzy rozdali życie…” zorganizowanym przez Podkarpacki Zespół Placówek Wojewódzkich w Rzeszowie we współpracy z Departamentem Edukacji, Nauki i Sportu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w grudniu 2023 roku. [L.G.]
